علائم و نشانه های دندان عقل نهفته

آیا تا به حال فکر کردهاید که چرا دندان های عقل، با وجود نام معنادارشان، اغلب بیشترین دردسر را در دهان ایجاد میکنند؟ دندانهای عقل که آخرین دندانهای آسیاب هستند و معمولاً بین ۱۷ تا ۲۵ سالگی ظاهر میشوند، در پشت دهان قرار دارند و اغلب در فضاهای کوچک به خوبی رشد نمیکنند. وقتی فضای کافی برای رویش کامل دندان عقل وجود نداشته باشد، این دندانها ممکن است به صورت نهفته باقی بمانند، که میتواند منجر به مشکلات متعدد دندانی از جمله درد، آسیب به دندان های مجاور، عفونت، پوسیدگی دندان و بیماریهای لثه شود. این مقاله به بررسی علائم و نشانههای دندان عقل نهفته میپردازد و اطلاعاتی را در مورد رویکردهای مختلف برای مدیریت و درمان این شرایط ارائه میدهد. درک این نشانهها و علائم میتواند به تشخیص زودهنگام و پیشگیری از پیامدهای طولانی مدت کمک کند، از این رو، داشتن چکاپهای منظم دندانپزشکی اهمیت ویژهای دارد.
فهرست مطالب
دندان عقل نهفته چیست؟
دندان عقل که به آن دندان آسیاب سوم (مولر سوم) هم گفته میشود، در عقبترین قسمت فک بالا و پایین جای دارد. هر کسی معمولاً چهار دندان عقل دارد. این دندانها از سن ۹ سالگی شروع به شکلگیری میکنند و تاج آنها ابتدا در سن ۱۴ سالگی کامل میشود. تا سن ۱۸ تا ۱۹ سالگی، ریشههای آنها کامل شده و دندانها از استخوان فک بیرون میآیند و به داخل دهان حرکت میکنند. اگر فک فرد به اندازه کافی بزرگ باشد و جا برای دندان عقل وجود داشته باشد، این دندانها بدون مشکل رشد میکنند و میتوانند مانند دیگر دندان های آسیاب در جویدن غذا کمک کنند.همانطور که اشاره شد اگر فک فرد فضای کافی برای دندان عقل داشته باشد، این دندان به خوبی رشد کرده و در کنار دیگر دندانها قرار میگیرد؛ اما اغلب اوقات، فضای کافی برای رشد مناسب دندان عقل وجود ندارد. در این حالت، دندان عقل در داخل فک گیر میکند و به عنوان دندان عقل نهفته باقی میماند. اگر دندان عقل نهفته به موقع از دهان خارج نشود، ممکن است فشاری به دندان آسیاب کناری وارد کرده و مشکلاتی مانند درد، التهاب، عفونت و اختلال در تراز بندی دندانهای دیگر ایجاد کند.
بیشتر بخوانید: بررسی تاثیرات دندان عقل برروی هم تراز شدن دندان ها
انواع دندان عقل نهفته

دندان عقل نهفته با توجه به جهت رشد و قرار گیری تاج آن اشکال مختلفی دارد:
- دندان عقل نهفته با توجه به جهت رشد و قرار گیری تاج آن اشکال مختلفی دارد: نهفتگی میانی یا مزیال: نهفتگی مزیال یکی از شایعترین انواع دندان عقل نهفته است که در آن تاج دندان عقل هنگام رشد به سمت جلوی دهان زاویه میگیرد. این حالت باعث میشود دندان به سمت دندانهای آسیاب دوم خم شود و به این دندانها فشار آورده و مشکلاتی مانند درد، تورم و عفونت را ایجاد کند.
- نهفتگی انتهایی یا دیستال: در نهفتگی دیستال، دندان عقل هنگام رویش به سمت پشت دهان خم میشود. این وضعیت که نسبتاً نادر است، ممکن است باعث درد، تورم، عفونت و آسیب رساندن به دندانهای کناری شود.
- نهفتگی عمودی: در نهفتگی عمودی، دندان عقل به صورت کاملاً عمودی و در جهت درست رشد میکند؛ اما از خط لثه بیرون نمیزند.
- نهفتگی افقی: در نهفتگی افقی، دندان عقل به صورت افقی رشد میکند و کاملاً زیر لثه پنهان میماند.
هر یک از این انواع نهفتگی دندان عقل ممکن است در بافت نرم یا بافت سخت رخ دهد. نهفتگی بافت نرم (Soft impaction) یا دندان نهفته بافت نرم به این معنا است که دندان عقل از استخوان فک بیرون آمده، اما کاملاً از لثه بیرون نزده و بخشی یا تمام آن تحت پوشش بافت نرم لثه باقی مانده است. این وضعیت میتواند روند برداشتن دندان را آسانتر کند و معمولاً علائم کمتری نسبت به نهفتگی سخت دارد. در نهفتگی بافت سخت (Hard impaction)، دندان عقل در همان بافت سخت استخوان فک گیر افتاده و به طور کامل توسط استخوان فک و لثه پوشانده شده است و هیچ بخشی از دندان قابل مشاهده نیست. این نوع نهفتگی اغلب نیاز به جراحی پیچیدهتری برای خارج کردن دندان دارد. نهفتگی سخت میتواند باعث بروز درد شدیدتر، تورم و سایر عوارض شود.
چرا تعداد دندان های عقل در افراد متفاوت است؟
معمولاً اکثر مردم چهار دندان عقل دارند؛ دو دندان در فک بالا و دو دندان در فک پایین. با این حال، همه افراد این چهار دندان را ندارند؛ برخی یک، دو یا سه دندان عقل دارند و عدهای حتی اصلاً دندان عقل ندارند. این موضوع ممکن است به ژنتیک فرد مرتبط باشد یا اینکه دندان عقل تشکیل شده و رشد کرده، اما بهصورت نهفته در استخوان فک باقی مانده باشد و سالها در آن پنهان بماند.
بیشتر بدانید: چرا برخی از افراد دندان عقل دارند و برخی دیگر ندارند؟
تحقیقات نشان میدهند که تکامل انسان دلیل دیگری برای نداشتن دندان عقل است. با بزرگ شدن اندازه مغز طی هزاران سال، جمجمه دیگر فضای کافی برای جای دادن یک مغز بزرگ و چند دندان اضافه را ندارد. بنابراین، تغییرات تدریجی در ساختار فک، امکان رشد دندان مولر سوم (آسیاب سوم یا همان دندان عقل) را از بین برده و به همین دلیل انسانهای امروزی تنها دو دندان آسیاب در هر طرف فک خود دارند.
علائم دندان عقل نهفته
دندان عقل نهفته ممکن است بدون ایجاد هیچ علامتی باشد یا ممکن است علائم به طور ناگهانی یا تدریجی ظاهر شوند. این علائم میتوانند متغیر باشند و بسته به تعداد دندانهای عقل نهفته در فرد، متفاوت خواهند بود. در ادامه برخی از نشانههای وجود دندان عقل نهفته را با هم بررسی میکنیم:
- احساس درد در فک، گوش، چشم، گلو، مفصل گیجگاهی و دندان آسیاب دوم
- تورم در لثهها، فک، صورت و گونه
- قرمزی در لثهها
- احساس درد شدید در ناحیه انتهایی لثهها به ویژه هنگام جویدن
- خونریزی لثه که میتواند به هنگام تماس یا بدون تحریک باشد
- احساسات ناخوشایند در دهان شامل طعم بد و بوی بد دهان (هالیتوزیس)
- دشواری در باز و بسته کردن دهان که شامل مشکل در باز کردن کامل دهان میشود
- ورم غدد لنفاوی در اطراف فک و گردن

- سردردهای مزمن
- اختلال موقتی در بینایی
- بهم ریختگی دندانها، به خصوص اگر دندان عقل فشار به دیگر دندانها وارد آورد.
علائم ذکر شده ممکن است همیشه مرتبط با دندان عقل نهفته نباشند؛ بنابراین تشخیص دقیق توسط دندانپزشک و انجام درمانهای لازم برای جلوگیری از پیشرفت بیماری ضروری است. همچنین اگر تا سن ۲۵ سالگی هیچ علامتی را تجربه نکردهاید، ممکن است دندان عقل شما اصلاً تشکیل نشده باشد. با این حال توصیه میشود که برای جلوگیری از مشکلات احتمالی به دندانپزشک مراجعه کرده و با تهیه عکس رادیولوژی، وجود یا عدم وجود دندان عقل نهفته را بررسی کنید.
آیا باید دندان عقل نهفته را بکشیم؟
تصمیم برای کشیدن دندان عقل نهفته بستگی به شرایط آن و توصیههای دندانپزشک دارد. همه دندانهای عقل منجر به مشکل نمیشوند؛ بنابراین همیشه نیازی به حذف آنها نیست. اگر فردی بخواهد دندانهایش را ارتودنسی کند و دندانپزشک متوجه شود که فک اون جایی برای رشد دندان عقل ندارد، ممکن است برداشتن دندان عقل را توصیه کند. گاهی اوقات نیز دندان عقل نهفته میتواند مشکلات متعددی را ایجاد کند که نیاز است کشیده یا برداشته شوند. در اینجا به برخی از دلایل اصلی برای کشیدن یا جراحی دندان عقل نهفته اشاره شده است:
- درد عصبی: گاهی اوقات دندان عقل نهفته باعث بروز درد عصبی میشود. این درد میتواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و به دیگر نقاط سر و گردن نیز سرایت کند.
- عفونت لثه: دندانهای نهفته به دلیل دشواری در تمیز کردن مستعد تجمع باکتریها و ایجاد عفونت هستند. مقاله بیماری پریودنتال یا عفونت لثه را مطالعه کنید.
- آسیب به دندانهای مجاور: فشار مداوم دندان عقل نهفته میتواند به دندانهای کناری آسیب برساند و باعث تخریب آنها شود.
- بوی بد دهان یا طعم بد: دندان عقل نهفته میتواند باعث عفونت لثه و آسیب به دندانهای کناری شود که نتیجه آن بوی بد دهان است. دندانپزشکان توصیه میکنند که این دندان باید درمان شود قبل از اینکه مشکلات بیشتری برای دهان و دندانهای دیگر ایجاد کند. این مقاله را از دست ندهید: چرا دهان من بوی بد میدهد؟
- پوسیدگی دندان: دندان عقل نهفته به دلیل قرار گیری در انتهای دهان به راحتی تمیز نمیشود و در معرض پوسیدگی قرار دارد. مقاله “پوسیدگی دندان و راههای پیشگیری از آن” مطالعه کنید.
- مشکلات سینوسی: گاهی دندان عقل نهفته در فک بالا باعث فشار به سینوسها میشود. این فشار میتواند منجر به درد سینوسی یا سردرد شود.
- عفونت استخوان: اگر عفونت لثه درمان نشود، میتواند به دندان عقل نهفته و استخوان فک گسترش یابد که این امر ممکن است به تخریب دندان و استخوان اطراف آن منجر شود. عفونتهای عمیق استخوانی ممکن است برای مدت طولانی پیشرفت کنند بدون اینکه بیمار متوجه شود و حتی ممکن است به دندانهای مجاور نیز سرایت کند و باعث از دست رفتن آنها شود.
- حساسیت به دما: دندان عقل نهفته میتواند حساسیت بیشتری نسبت به دمای غذاها و نوشیدنیها داشته باشد.
- عفونت گونه یا گردن: ورم صورت، تب بالا و دشواری در باز کردن دهان یا جویدن ممکن است نشانههایی از یک عفونت در ناحیه گونه یا گردن باشند که احتمالاً به دندان عقل نهفته مربوط است.
۱۰. کیست دهان: عدم درمان دندان عقل نهفته میتواند به تشکیل کیستهای دهانی (کیسههای پر از مایع) منجر شود که به بافتها و عصبهای اطراف آسیب میزند.

۱۱. بهم ریختن دندان ها: دندانهای عقل نهفته میتوانند باعث حرکت دندان های دیگر شده و ترتیب طبیعی دندانها را به هم بزنند.
۱۲. ضرورت خارج کردن دندان عقل قبل از پروتز: قبل از پیری یا نصب پروتز، مهم است دندانهای عقل نهفته برداشته شوند. این دندانها ممکن است به استخوان فک نزدیک شده و فضا بین دندان عقل و پروتز را تنگ کنند. این تنگی میتواند بافت نرم را آسیب زده و باعث التهاب و عفونتهای مکرر شود که در نهایت به سلامت دهان آسیب میرساند.
درمان دندان عقل نهفته
با توجه به دلایلی که بیان شد باید راههای درمان دندان عقل نهفته مشخص شود تا مشکلات ناشی از آن بیشتر نشود. این راهها به ۲ روش زیر انجام میپذیرد:
۱. کشیدن دندان عقل نهفته
کشیدن دندان عقل نهفته یکی از متداولترین روشهای درمانی است که زمانی پیشنهاد میشود که دندان نیمه نهفته باشد یا کاملاً به سطح لثه رسیده باشد. روش و دشواری این عمل بستگی به موقعیت و شرایط خاص دندان دارد، که دندانپزشک یا جراح دهان و دندان به طور دقیقتر درباره این موضوع به شما توضیح میدهد. کشیدن دندانهای عقل فک بالا معمولاً سادهتر از فک پایین است. این روش بهترین راهکار برای جلوگیری از پوسیدگی و آسیب به سایر دندانها است.

۲. جراحی دندان عقل نهفته
زمانی که دندان عقل کاملا نهفته باشد و با چشم قابل مشاهده نباشد، تنها راه برای برداشتن آن جراحی است. همچنین گاهی اوقات که دندان عقل نیمه نهفته است و بخشی از آن از لثه بیرون زده است، ممکن است دندانپزشک نیز جراحی را پیشنهاد کند.
بیحسی موضعی یا بیهوشی: ابتدا محل جراحی کاملاً بیحس میشود. در مواردی که بیمار دچار فوبیای دندانپزشکی است، میتوان از بیهوشی عمومی استفاده کرد.
برداشتن بافت نرم و استخوانی: دندانپزشک با استفاده از ابزارهای جراحی بافت نرم و استخوانی را که روی دندان قرار دارد، برش میزند و برمیدارد.
لق کردن دندان: لق کردن دندان یک مرحله کلیدی در جراحی کشیدن دندان عقل است. این فرآیند با استفاده از ابزارهای مخصوص انجام میشود که به دندانپزشک کمک میکند تا فضایی بین دندان و بافتهای نگهدارنده ایجاد کند. با اعمال فشار ملایم، دندان به تدریج از محل اتصال خود با استخوان لق میشود.
خارج کردن دندان: پس از اینکه دندان به اندازه کافی لق شد، دندانپزشک از ابزار فورسپس برای خارج کردن کامل دندان استفاده میکند. این مرحله به دقت زیادی نیاز دارد تا آسیبی به بافتهای اطراف وارد نشود و درد و ناراحتی بیمار به حداقل برسد. در این مرحله، برخی اوقات نیاز به شکستن دندان است تا به راحتی خارج شود.
بخیه و ترمیم: پس از خارج کردن دندان، محل جراحی بخیه میشود تا فرآیند ترمیم سریعتر صورت گیرد.



مراقبت ها و راههای بهبودی سریع پس از جراحی دندان عقل نهفته
پس از جراحی دندان عقل نهفته، رعایت دقیق مراقبتهای پس از عمل برای تسریع در بهبودی و کاهش خطر عفونت حیاتی است. دندانپزشک معمولاً بخیههایی برای بستن زخمها استفاده میکند و داروهایی برای کاهش درد و تورم تجویز مینماید. همچنین ممکن است دهانشویههای خاصی برای پاکسازی منطقه عمل توصیه شود. توجه داشته باشید که تا زمان کامل شدن بهبودی، باید از خوردن غذاهای جامد خودداری کنید و ناحیه جراحی را پس از هر بار خوردن یا نوشیدن به دقت تمیز نمایید. علاوه بر این، سیگار کشیدن و هر نوع فعالیت مکیدنی مانند استفاده از نی باید محدود شود تا از بروز حفره خشک (dry socket) جلوگیری شود. این عارضه میتواند بسیار دردناک باشد و ممکن است نیاز به مراجعه مجدد به دندانپزشک داشته باشید. همچنین، از فعالیتهای بدنی سنگین و ورزشهای شدید تا بهبودی کامل پرهیز کنید تا فرآیند ترمیم تحت تأثیر قرار نگیرد. رعایت دقیق دستورالعملهای دندانپزشک و مراجعه به موقع در صورت بروز درد یا مشکلات دیگر، به شما کمک خواهد کرد تا بهبودی سریع و بیدردسری داشته باشید.
توجه به این نکته ضروری است که مراقبت های پس از کشیدن و جراحی دندان عقل نهفته با سایر دندانها تقریبا یکسان است. شما میتوانید این مراقبت ها را با با جزئیات بیشتر و توصیههای دقیقتر در مقاله “مراقبت های پس از کشیدن دندان” مطالعه کنید.
نتیجه گیری
در این مقاله، ما علائم و پیامدهای دندانهای عقل نهفته را مورد بررسی قرار دادیم و به اهمیت تشخیص زودهنگام آنها پرداختیم. دندانهای عقل که فضای کافی برای رشد ندارند، میتوانند باعث درد، عفونت، و آسیب به دندانهای دیگر شوند. بنابراین، بسیار مهم است که با مراجعه منظم به دندانپزشک و انجام عکسبرداری رادیولوژی، وضعیت آنها را کنترل کنید. در صورت نیاز، کشیدن دندان های عقل میتواند به جلوگیری از مشکلات بیشتر کمک کرده و به حفظ سلامت دهان و دندانهای شما یاری رساند. مطمئن شوید که این مراقبتها را در برنامه بهداشت دهان و دندان خود گنجاندهاید تا بتوانید با خیال راحتتری از سلامت دهان و دندان خود اطمینان حاصل کنید.
سؤالات متداول
اگر دندان عقل را برای مدت طولانی درمان نکنیم چه میشود؟
نادیده گرفتن دندان عقل نهفته برای مدت طولانی میتواند به تشکیل کیست منجر شود. کیست یک توده بافت غیرعادی پر از مایع است که با رشد خود فشار زیادی را به استخوانها و دندانهای مجاور وارد میکند.
دندان عقل چه مدت نهفته میماند؟
دندان عقل میتواند برای سالهای متمادی به صورت نهفته باقی بماند، گاهی از دوران نوجوانی تا بزرگسالی. این دوره بستگی به فضای رشد دندان و شرایط فکی فرد دارد؛ اما در صورت بروز هرگونه مشکل، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد.
چرا باید دندان عقل نهفته را بکشیم؟
دندان عقل نهفته ممکن است باعث ایجاد درد، عفونت، آسیب به دندانهای مجاور و مشکلات ارتودنسی شود، بنابراین گاهی اوقات لازم است که آن را خارج کنیم.
بیشتر بخوانید: مراقبت های پس از کشیدن دندان
آیا دندان عقل نهفته همیشه نیاز به جراحی دارد؟
خیر، نیاز به جراحی بستگی به شدت نهفتگی، علائم و تأثیر آن بر دندانهای دیگر دارد. در مواردی که دندان عقل نهفته مشکل خاصی ایجاد نمیکند، ممکن است نیازی به جراحی نباشد.
چه زمانی باید دندان عقل نهفته را بکشیم؟
تصمیم گیری برای کشیدن دندان عقل بستگی به توصیههای دندانپزشک، شرایط دندان و علائم حاضر دارد.
مسواکالا
سایت ما، با دستهبندی متنوعی از مطالب مرتبط با بهداشت دهان و دندان، ارائه دهنده راهنماییها و نکات مفید برای حفظ سلامتی دهان و دندان است.
